Bitcoin nedir?
Temelde Bitcoin bir para birimidir. Türk lirasi, dolar ve euro gibi bitcoin de alışverişlerde kullanabilir, biriktirebilir ve başka paralara takas edilebilir. Fakat Bitcoin dünyanin ilk dijital ve merkeziyetsiz para birimidir.
Kredi kartları ve internet bankacılığı sayesinde aslında çoğu para birimi zaten dijitalize olmuştur. Fakat, bu para birimlerinin ve servislerin en büyük farkı aracı bir kurum tarafindan kontrol ediliyor olmalarıdır.
Mesela bankalari ele alalim. Bankadaki paranizin kontrolu ne kadar sizin elinizdeyse bir o kadar da bankanin elindedir. Yani (pek sik olmasa da) banka istedigi zaman paranizi istedigi gibi kontrol edebilir. Bankada para tutmasaniz bile kredi kartlari icin de ayni durum gecerli. Visa, MasterCard gibi kredi karti sirketleri butun islemlerini kontrol edebilirler. Yani isterse kredi kartı şirketleri alışverişinizi engelleyebilir. Ya da devlet gibi kurumlar tarafından talimat aldıkları zaman kişilerin ekonomik özgürlüklerini sınırlayabilmelerine yol açmıştır.
Bankalara ve kredi kartlarina alternatif nakit parayi dusunebilirsiniz. Nakit para fiziksel bir varliktir ve elinizde oldugu surece istediginiz gibi kullanabilirsiniz.
Ayrıca, devletler kendi paralarının toplam miktarını kontrol edebilirler. Yani istedekleri zaman para miktarını artırabilir ve bu parayı istedikleri gibi harcayabilirler. Bu da tarihte birçok kez enflasyona sebep olarak ekonominin çökmesiyle sonuçlanmıştır.
Merkezi olmayan varlıklara bir örnek altındır. Altının toplam miktarı sınırlıdır ve herhangi bir kurum tarafından kontrol edilemez. İsteyen herkes altın madenciliği yapabilir, altın paralar üretebilir ve satabilirler. Fakat, dijital paraların aksine altını alışverişte kullanmak oldukça zor. Ayrıca altını internet üzerinden kullanmak ise imkansızdır.
Bitcoin hem altının sınırlı sayıda olması özelliğini hem de kişiler arası kolayca takas edilebilmesi özelliklerini birleştirdiği için çoğu zaman dijital altın olarak nitelendirilir. Bitcoin bu özellikleri barındıran ilk para birimi olduğu için gittikçe dijitalleşen ve küreselleşen dünya için önemli bir buluş olabilir.
Neden Bitcoin?
Yakın zamana kadar dijital bir ortamda nakit paranın güvenilir bir aracı olmadan gönderilebilmesi mümkün değildi. Tabi internet bankacılığı, PayPal gibi sistemlerle para göndermek mümkğn fakat bu sistemlerle gönderilen para nakit değildir. Çünkü para kişiler arası direk transfer edilmez. Para aracı kurum üzerinden transfer edilir.
Bitcoin’in en büyük özelliklerinden birisi aracı kurum gerekmekden kişiler arası dijital para transferini sağlamasıdır.
Bitcoin aynı zamanda hızla teknolojinin ilerlediği ve otomasyonun arttığı günümüz için çok faydalıdır. Daha iyi anlatmak için birkaç örnek vereyim:
- Şöförsüz Bitcoin taksi: Evden çıktınız ve işe gideceksiniz. Telefonunuzdan bir bit-taksi çağırıp gitmek istediğiniz yeri ve vermek istediğiniz ücreti giriyorsunuz. Eğer sizden fazla ücret vermeye talipli biri yoksa şöförsüz bir araç kapınıza gelip sizi alıyor ve istediğiniz yere götürüyor. Yolculuk sonunda telefonunuz üzerinden bit-taksi şirketine teklif ettiğiniz Bitcoin’i ödüyorsunuz.
- İleri seviye ev otomasyonu: Akıllı ev aletleri ile hali hazırda ses komutu ya da telefon üzerinden ışıkları açıp kapatma, çay/kahve yapma, evin sıcaklığını ayarlama, televizyonu kontrol etme gibi şeyler mümkün. Bitcoin bunların üzerine alışveriş gibi para kullanılan şeylerin de otomasyonunu sağlıyor. Mesela düzenli aldığınız gıda ürünlerinin siparişi buzdolabınız tarafından yapılabilir. Ya da detarjanı biten çamaşır makineniz kendine deterjan sipariş edebilir. Hatta ve hatta ileride nefes ile günlük muayenenizi yapan ev aletleri vücudunuzdaki vitamin eksikliklerini gidermek için gerekli meyve/sebzeleri sizin için sipariş edebilir.
Tabi bu teknolojiler için Bitcoin sadece bir araç. Güvenilir ve dijital bir para birimi. Fakat günümüzdeki para harcama yöntemleri bu teknolojiler ile kullanılmak için yeteri kadar güvenli ve kullanışlı değil. Kredi kartları ile bir işlemin ortalama ücreti yaklaşık 10 TL. Bu sebepler küçük işlemler yapmak çok manalı ve ekonomik değil. Fakat Bitcoin ile bu problem ortadan kalkıyor. Bitcoin’in amacı işlem ücretini ne kadar para gönderdiğinizden bağımsız bir şekilde her zaman çok küçük tutmak.
Bitcoin makalesinde kişiler arası elektronik nakit sistemi olarak tanımlanmaktadır. Yani Bitcoin’in temel amacı iki kişi arasında elektronik olarak herhangi bir aracı olmadan para transferi sağlamaktır. Bu şekilde Bitcoin merkeziyetsiz bir para birimi olmaktadır. Bu sayede herhangi bir hükümet veya otoritenin ekonomik özgürlüğü sınırlaması engellenebilir.
Bitcoin’in temek özelliklerinden biri toplam Bitcoin miktarının sınırlı olmasıdır. Bitcoin yazılımı gereği maksimum 21 milyon Bitcoin üretilecektir. Bitcoin protokolüne göre en son Bitcoin yaklaşık 2140 yılında çıkarılacaktır.
Görüldüğü üzere zaman içerisinde her blok ile elde edilen ödül her 4 yılda bir yarıya inidirilerek zamanla sıfırlanacaktır.
Zaman içinde Satoshi ortadan kayboluyor ve yıllar içinde 1 Bitcoin (BTC) değeri 2017 yılının sonunda 20,000 $’a kadar çıkıyor. Bugün’e kadar Bitcoin’in çıkmasıyla bu teknolojinin önemini fark edenler çeşitli kriptoparalar üzerinde çalışmaya başlıyorlar. Bu şekilde altcoin olarak tabir edilen alternatif kriptoparalar ortaya çıkmaya başlıyor. Aynı zamanda Bitcoin içindeki fikir ayrılıkları da Bitcoin’in kendi içinde farklı versiyonları (fork) çıkıyor. Şu an itibariyle Bitcoin’in iki ana versiyonu bulunmakta: Bitcoin Core (BTC) ve Bitcoin Cash (BCH).
Bitcoin Versiyonları ve Aralarındaki Farklar
Bitcoin Core (BTC)
Bitcoin Core blok boyutunu 1 MB olarak sınırlamaya karar vermiştir. Blok boyutunun birim zamanda yapılabilecek işlem sayısının kısıtlanmasına sebep olmaktadır. Blok arası zaman 10 dk olduğu için ve her bloğun boyutu sınırlı olduğu için her 10 dk arayla onaylanacak (blokzincirine eklenecek) işlemlerin sayını yaklaşık 1000-2000 arasındadır. Bu da yaklaşık saniyede 3 işleme denk gelmektedir. Bitcoin’in kredi kartı şirketleri (VISA, MasterCard gibi) kadar işlemi onaylayabilmesi için saniyede 20,000 işlem seviyelerine gelmesi gerekmektedir.
Bitcoin Core takımı bu işlem kapasitesinin artırılması için farklı çözümler sunmaktadır. Bunlardan biri SegWit (segregated witness - ayrılmış tanık) işlem boyutunu küçülterek 1 MB’lık bir bloğa sığdırılabilecek toplam işlem sayısını artırmayı amaçlamaktadır. Bir diğeri Lightning Network (Yıldırım Ağı) ise belirlenmiş adresler arasında blokzinciri dışı işlemler yapılmasını sağlamaktadır. Bu şekilde sık para transferi yapan adresler arasında ekstra bir işlem ağı kurulmaktadır ve istendiği zaman adresler arası hesap kapatılarak toplam işlem blokzincirine eklenmektedir. Sonuç olarak blokzincirine eklenmesi gereken toplam işlem sayısının azaltılması amaçlanmaktadır.
Peki neden blok boyutu 1 MB olarak sınırlandırılmak zorunda?
Bitcoin Core’a göre blok boyutunun artırılması blokzincirinin boyutunun fazla büyümesine ve ortalama bir bilgisayar ve internet ağı kullanarak Bitcoin yazılımının çalıştırılmasının zorlaşıcağını düşünmektedir. Blokzincirinin boyutunun artmasıyla yazılım için gerekli hafıza ve internet hızının artmasıyla masraf artacaktır. Bitcoin Core bu artan masrafın Bitcoin yazılımının çoğunlukla madenciler tarafından kullanılacağını düşünmektedir. Bu sebepler blok boyutunun büyültülmesinin Bitcoin’in daha merkezi bir hale gelmesine yol açacağına inanmaktadır.
Son zamanlarda blok boyutu sınırının sabit kalması işlem ücretlerinin çok artmasına ve işlemlerin çok uzun sürmesine sebep olmuştur. Bu yazının tarihinde ortalama işlem ücreti 23 $ civarında ve işlemlerin onaylanması 1 aya kadar sürmektedir. Bu da haliyle Bitcoin ile işlem yapmayı fazlasıyla olumsuz bir duruma sokmuştur.
Bitcoin Cash (BCH)
Bitcoin Cash 1 Ağustos 2017 yılında Bitcoin’in ayrılmasıyla ortaya çıkmıştır. Bitcoin Cash blok boyutu sınırını artırarak 8 MB’a çıkarmıştır. Aynı zamanda SegWit ve RBF (Replace by Fee - İşlemi Ücretle Değiştirme) kullanmamaktadır.
İşlemi Ücretle Değiştirme (Replace by Fee - RBF): İşlem ücreti değiştirme yapılan bir işlemin ücretinin ve adresinin onaylanmadan değiştirilebilmesine izin vermektedir. Bu şekilde işlem ücreti artırılarak işlemin madenciler tarafından daha hızlı bir şekilde onaylanması sağlanabilmektedir. Fakat aynı zamanda RBF ile onlaylanmamış işlemlerin değiştirilebilmesi işlem hızını sınırlamaktadır. Blok arası zaman ortalama 10 dk olduğu için işlemlerin güvenilir olması için en az 10 dk beklenilmesi gerekmektedir. Bitcoin Cash RBF kullanmayarak yapılan işlemlerin sonradan değiştirilmesini engellemiştir. Bu şekilde işlemler blokzincirine eklenmese bile değiştirilmesi engellendiği için daha güvenilirdir. Aynı zamanda küçük işlemlerin saniyeler içinde yapılabilmesi amaçlanmaktadır. Blokzincirine eklenmemiş işlemlere 0-onay (0-conf) işlemler denmektedir. Her işlemin blokzincirine eklendiği blok itibariyle onay sayısı artmaktadır. Yani bir işlem blokzincirine işlendiği anda 1-onay olmaktadır ve ondan sonra eklenen her blok ile onay sayısı artmaktadır (2-onay, 3-onay, …). Bir işlemin onay sayısı ne kadar fazlaysa o işlem o kadar güvenilirdir. RBF 0-onay işlemlerin güvenirliğini yok ettiği ve işlem hızını azalttığı için Bitcoin Cash tarafından kullanılmamaktadır.
Bitcoin Cash Satoshi Nakamoto’nun sunduğu Bitcoin fikrini savunmaktadır. Bitcoin’in temel amacının kişiler arası ucuz ve hızlı işlem yapılmasını sağlamak olduğunu düşünmektedir. Bitcoin’in bir yatırım amacı olarak kullanılmasını ikincil bir amaç olarak görmektedir. Bu yazının tarihinde ortalama işlem ücreti 0.20 $ civarındadır.
Kaynaklar
A gentle introduction to bitcoin - Bits on blocks
A gentle introduction to blockchain technology - Bits on blocks